Լոռվա Դսեղ գյուղը Հ․ Թումանյանի ծննդավայրն է։ Դսեղ նշանակում է դուրս տեղ, այսինքն`բնակավայրերից զատված, առանձնացված տեղ։ Այստեղ մարդիկ հիմնականում զբաղվում են հացահատիկի, կարտոֆիլի, բանջարաբոստանային և կերային կուլտուրաների մշակությամբ։ Գյուղում կա չորս եկեղեցի։ Ամենամեծը Բարձրաքաշ Սուրբ Գրիգոր եկեղեցին է` կառուցված 13-րդ դարում Մամիկոնյանների տոհմի կողմից։ Գյուղի կենտրոնում գտնվում է Հ․ Թումանյանի տուն-թանգարանը։Գյուղի կենտրոնական հրապարակի վրա է գտնվում մշակույթի տունը, ինչպես նաև Հովհաննես Թումանյանի բրոնզյա արձանը։ Այստեղ կա նաև նոր հիվանդանոց,որը կառուցվել է «Կարմիր Խաչի» միջոցներով։ Դսեղում կա շատ գեղեցիկ լիճ,որը կոչվում է «Ծովեր»։
Рубрика: Առարկաներ
ԵՂՆԻԿԸ
Ավ․Իսահակյան
Մի անգամ հեղինակի ընկերը նրա երեխաների համար եղնիկ նվիրեց։ Նրանք շատ էին սիրում այդ եղնիկին։Նա ուներ շատ գեղեցիկ աչուկներ և երկար թարթիչներ։ Եղմիկը խաղում էր բալիկների հետ․ նրանք միասին ուտում էին,միասին քնում,միասին վազվզում։ Բայց եղմիկը երբեմն տխրում էր։ Նա թաքուն գնում էր պատշգամբի մոտ և սրում էր ականջները ու լսում անտառի ձայները։ Նա շատ էր կարոտում իր մայրիկին ,հայրիկին ու ընկերներին։Մի անգամ ,շատ ուժեղ փոթորիկ էր,քամին բացում է դուռը։ Հանկարծ եղնիկը մի ոստյունով թռնում է և անհետանում մթի մեջ։ Երևի նա գնում է իր ծնողների մոտ։ Երևի եղնիկը էլ չի կարոտի իր մայրիկին ,որովհետև նրանք արդեն միասին կվազվզեն անտառում։
- Բլոգումդ գրի՛ր հանդ, վերջալույս, խարտյաշ, ջինջ, անդուլ, նազելի, վճիտ, հուժկու, թախծալի, հողմ, ոստյուն, խավար, սաստկանալ բառերի հոմանիշերը:
- հանդ-դաշտ,վերջալույս-մայրամուտ,խարտյաշ-շիկահեր,ջինջ-մաքուր,անդուլ-անվերջ,նազելի-նազանքով,վճիտ-պարզ,հուժկու-աժդահա,թախծալի-խնդրանքով,հողմ-մրրիկ,ոստյուն-ցատկ,խավար-մութ, սաստկանալ-ուժեղանալ։
- Գրի՛ր նաև բարեկամ, ջինջ, թաքուն, երեխա, զգայուն, խավար բառերի հականիշները:
- բարեկամ-թշնամի,ջինջ-պղտոր,թաքուն-բացահայտ,երեխա-մեծահասակ,զգայուն-անզգա, խավար-լույս։
- Լրացրո՛ւ բաց թողած տառերը:
Հեքիաթական, վերջալույս, պատշգամբ, բարձրանալ, փաթաթել, ծածկվել
«Мир моих увлечений»
Плавание — мой любимый вид спорта.Я люблю плавание потому что, когда погружаешься в воду, начинаешь ощущать неповторимое чувство легкости, желание двигаться, появляется хорошее настроение. В конце занятий очень не хочется выходить из воды.Существует несколько стилей спортивного плавания – это баттерфляй, брасс и кроль на спине и на груди.Плавание – очень популярный в мире вид спорта.Возможно, я не стану чемпионом, но любить плавание и заниматься этим видом спорта буду всегда и с удовольствием.
Եղնիկը: Ավ. Իսահակյան
«Մի անգամ իմ բարեկամ մի որսորդ մեր հանդի անտառուտ սարերից մի եղնիկ նվեր բերեց երեխաներիս համար»: Այսպես սկսեց ընկերս աշնանային մի երեկո, երբ նստած միասին նրա պատշգամբում, հիացած նայում էինք հեքիաթական վերջալույսով վարվռուն սարերին, որոնց վրա մակաղած հոտերի նման մեղմորեն հանգչում էին ոսկեգեղմ անտառները:
«Այդ մի մատաղ ու խարտյաշ եղնիկ էր, խորունկ, սև ու ջինջ աչքերով, որ ծածկվում էին երկայն, նուրբ թարթիչների տակ:
Կամաց-կամաց մեր վրա սովորեց նա. էլ չէր փախչում, չէր վախենում մեզնից. մանավանդ շա՜տ մտերմացել էր երեխաներիս հետ. նրանց հետ միասին վազվզում էր պարտեզում, նրանց հետ ճաշում էր, նրանց հետ քնում: Մի բան ինձ շատ էր զարմացնում: Եղնիկը թեև այնպես ընտելացել էր մեզ, սովորել էր մեր տանն ու դռանը, բայց մեկ-մեկ մեզնից թաքուն բարձրանում էր այս պատշգամբը և ուշագրավ, լռիկ նայում էր հեռու` անտառներով փաթաթված սարերին. ականջները լարած խորասույզ լսում էր անտառների խուլ ու անդուլ շառաչը, որ երբեմն ուժեղանում էր, երբեմն բարականում` նայելով հովերի թափին: Նայում էր նա այնպե՜ս անթարթ և այնպե՜ս ինքնամոռաց, որ երբ պատահում էր բարձրանում էի պատշգամբը, ինձ բավական միջոց չէր նկատում և երբ հանկարծ ուշքի էր գալիս` նետի պես ծլկվում էր մոտիցս…
Արդյոք գիտե՞ր նա, որ ինքը ղողանջուն անտառների ազատ երեխան է եղել, որ մայրը այնտեղ է կաթ տվել իրեն, որ այնտեղ է իր հայրը եղջյուրները խփել կաղնիներին: Արդյոք, գիտե՞ր, որ այդ խուլ շառաչը անուշ-անուշ օրորել է իրեն առաջին անգամ, և ո՞վ գիտե, գուցե, երազներ է բերել իրեն, սիրուն երազներ…
Խե՜ղճ եղնիկ… Կարոտ` իր սիրած գուրգուրող անտառներից և զանգակ աղբյուրներից, իր խարտյաշ մորից և շնկշնկան հովերի հետ վազող ընկերներից` հիմա տանջվում, տառապում է մեզ մոտ, մտածում էի ես: Եվ այնպես սրտանց ցավակցում էի նրան… Չէ՞ որ նա էլ մեզ պես մտածող և զգայուն հոգի ունի:
Ես շատ էի հարգում նրան, խնդրեմ չծիծաղես վրաս, այո՛, այնքան, որ երբ նա բարձրանում էր պատշգամբը, հեռացնում էի երեխաներիս, և թողնում էինք նրան մենակ իր ապրումների հետ…
Երբ գրկում էի նրան, այդ նազելի էակին, և նայում էի լեռնային աղբյուրների նման վճիտ աչուկների մեջ` տեսնում էի այնտեղ մի թախծալի, երազուն կարոտ…
Մի գիշեր,- մի քամի գիշեր էր,- սարերից անսանձ փչում էր քամին, դուռն ու պատուհանները ծեծում ու ծեծկում: Պարզ լսվում էր, որ այնտեղ, անտառում, դարավոր կաղնիներն ու վայրի ընկուզենիները ճակատում էին հողմի դեմ` աղմկում և գոռում: Եվ քամին բերում էր անընդհատ անտառի այդ լիակուրծք խշշոցն ու մռունչը, ու թվում էր թե` հենց մեր դռան առջև է աղմկահույզ, հողմածեծ անտառը:
Երեխաներս վախից կուչ էին եկել. մինչդեռ եղնիկը դողում էր մի խենթ սարսուռով: Աչքերը կայծակին էին տալիս: Անթարթ, ամբողջովին լսելիք դառած` ականջ էր դնում նա անտառի հուժկու շառաչին, որ խոսում էր նրա հետ մայրենի լեզվով:
Անտառը կանչում է նրան, ընկերների ազատ վազքն է տեսնում նա մթին թավուտների մացառուտ ժայռերն ի վեր,- մտածում էի ես:
Մի փոքր հետո ավելի սաստկացավ քամին` փոթորիկ դառնալու չափ. մեկ էլ աղմուկով բացվեցին լուսամուտի փեղկերը, և մի ուժգին շառաչ միանգամից ներս խուժեց: Եղնիկը հանկարծակի մի ոստումով ցատկեց լուսամուտի գոգը` աչքերը սուզելով շառաչուն խավարի մեջ: Ես իսկույն վրա վազեցի բռնելու նրան, սակայն նա մի ակնթարթի մեջ թռավ լուսամուտից պարտեզը և ծածկվեց խավարների մեջ…
Դե՛հ, հիմա՛ գնա ու գտիր նրան իր հայրենի անծայր անտառներում…»:
հանդ-արդ,դաշտ
պատգամբ-բալկոն
մակաղած-տարածված
ոսկեգեղմ-ոսկեմազ
ջինջ-պարզ
երկայն-երկար
ուշագրավ-աչքի ընկնող
լռիկ-լուռ
խորասույզ-խորաթափանց
անդուլ-անդադար
շառաչ-շառաչյուն
ծլկվում-չքվել
ղողանջուն-զնգզնգուն
թախծալի-տխուր
անսանձ-անզուսպ
ծեծկում-ուժեղ ծեծել
ճակատում էին-կռվում էին
լիակուրծք-լիաթոք
մռունչ-մռնչյուն
աղմկահույց-աղմուկ առաջացնող
հողմածեծ-հողմից ծեծված
փեղկ-ճեղք,մաս
հուժկու-հզոր
գոգ-գիրկ
խավար-մութ
Մի գիշեր,- մի քամի գիշեր էր,- սարերից անսանձ փչում էր քամին, դուռն ու պատուհանները ծեծում ու ծեծկում: Պարզ լսվում էր, որ այնտեղ, անտառում, դարավոր կաղնիներն ու վայրի ընկուզենիները ճակատում էին հողմի դեմ` աղմկում և գոռում: Եվ քամին բերում էր անընդհատ անտառի այդ լիակուրծք խշշոցն ու մռունչը, ու թվում էր թե` հենց մեր դռան առջև է աղմկահույզ, հողմածեծ անտառը:
Նուկիմ քաղաքի խելոքները
Մաս 2-րդ
Մի ուրիշ ավանով անցնելիս տեսնում են խանութպանի մոտ կտոր-կտոր ճերմակ բաներ:
– Էդ ի՞նչ ես ծախում:
– Շաքար:
Շաքա՞ր….Ո՛չ տեսել էին, ո՛չ լսել:
– Ուտելու բա՞ն է,- հարցնում են նրանք:
– Էն էլ ոնց:
– Դե, մի կշեռք տո°ւր:
Վճարում են, առնում, կռթկռթալով ուտում, համը բերաններն է մնում:
Գնում են, գնում, գիշերը վրա է հասնում: Նիզակը տնկում են գետնի մեջ, քսակով ոսկին ամրացնում նիզակին, իրենք պառկում են շուրջը, միամիտ քնում: Գողը ինչպե՞ս կարող է բարձրանալ վերև, նիզակի ծայրից կախված քսակը առնել, իսկի խելքի մոտ բա՞ն է:
Հակառակի պես գիշերը մի ճամփորդ է անցնում էդ տեղերով, տեսնում է մի տնկած ձողի շուրջը մարդիկ անուշ քնել են: Վեր է նայում` ձողի ծայրից μան է կախված: Վար է բերում ձողը, բաց անում քսակը, մեջը՝ դեղին ոսկի: Ոսկին դատարկում է իր խուրջինի մեջ, փոխարենը քսակի մեջ խիճ ու ավազ է լցնում, ձողը նորից կանգնեցնում:
Առավոտը Նուկիմ քաղաքի խելոքները շարունակում են իրենց ճանապարհը: Հարցնելով հասնում են թագավորանիստ քաղաքը: Մայրաքաղաքի դռան մոտ նստում են, ծախսերի հաշիվ են տեսնում, որ գումարը իրար մեջ արդար բաժանեն:
Ավագ պատգամավորն ասում է.
— Էն կարմիր բանը, որ ես կերա, քեզ գցեցի, դու կերար մեկէլին գցեցիր` մեկ արծաթ, էն բանը, որ աստված շինել էր, մենք քանդեցինք` մեկ արծաթ. էն բանը, քանց ձյուն ճերմակ էր, քանց մոր կաթ անուշ` երկու արծաթ:
Հաշիվը տեսնելուց հետո գնում են թագավորի դռանը կանգնում: Դռնապանը իմաց է տալիս պալատականներին, սրանք էլ թագավորին, թե Նուկիմ քաղաքից պատգամավոր են եկել: Թագավորը հրամայում է ներս կանչել նրանց:
Պատգամավորները թագավորին գլուխ են տալիս և բարև բռնած կանգնում են: Ավագ պատգամավորը քսակը մոտեցնում է թագավորին և ասում.
– Թագավո՛րն ապրած կենա, մենք Նուկիմ քաղաքի ժողովրդի կողմից ենք եկել խնդրանքով: Էս մի քսակ ոսկին էլ ժողովրդի կողմից քեզ նվեր ենք բերել: Մեր քաղաքը շատ ցուրտ քաղաք է. երկու ձմեռ, մեկ ամառ: Թե որ երկու ամառ, մեկ ձմեռ չանես, էլ մեր քաղաքում մենք մնացողը չենք, լավ իմացած լինես:
Մյուս պատգամավորները գլխով հաստատում են նրա ասածը:
Թագավորի գանձապահը, որ վերցրել էր քսակը, թագավորի ականջին փսփսում է, թե ոսկու տեղ խիճ ու ավազ է:
Թագավորը մտածում է` սրանք նպատակո՞վ են ոսկու տեղ խիճ ու ավազ բերել, թե՞ միամիտ սրտով: Փորձելու համար հրամայում է` նրանց առաջ մի մատուցարան սև սալոր դնեն` սև բոլոջների հետ խառը: Պատգամավորները վրա են պրծնում. ավագ պատգամավորն ասում է.
– Տղե՛րք, առաջ ոտավորն ուտենք` չփախչեն, անոտը մեր ծառան է:
Թագավորը տեսնում է նրանց խելքի չափը և դառնալով նրանց` ասում է.
– Գնացե՛ք ձեր տները, մինչև տեղ հասնեք, մեկ էլ ամառը եկած կլինի:
– Թախտիդ հաստատ մնաս, – ասում են պատգամավորները և ուրախ-զվարթ վերադառնում են իրենց քաղաքը:
խուրջին-բրդից գործված տոպրակ
խիճ-քարի փոքրիկ բեկոր
մատուցարան-սինի,սկուտեղ
բոլոջ-բլոճ,տառական
Նիզակը տնկում են գետնի մեջ, քսակով ոսկին ամրացնում նիզակին, իրենք պառկում են շուրջը, միամիտ քնում: Գողը ինչպե՞ս կարող է բարձրանալ վերև, նիզակի ծայրից կախված քսակը առնել, իսկի խելքի մոտ բա՞ն է:
– Տղե՛րք, առաջ ոտավորն ուտենք` չփախչեն, անոտը մեր ծառան է:
Նուկիմ քաղաքի խելոքները
Մաս 1-ին
Ժամանակով մի քաղաք է եղել՝ նուկիմ անունով: Անունը կա, բայց տեղը մինչև հիմա հայտնի չէ: Այս քաղաքը ցուրտ է եղել՝ երկու ձմեռ, մի ամառ: Մի օր ժողովուրդը հարայ-հրոցով հավաքվում, ափ է առնում քաղաքի առաջավոր մարդկանց դռները.
-Էս քաղաքում էլ ապրել չի լինի, սառանք, ախպեր, սառանք: Ելեք պատգամ գնացեք թագավորի մոտ, գնացեք, թագավորին ասեք, թե որ երկու ամառ, մեկ ձմեռ չանի՝ մենք էս քաղաքում է՜լ մնացողը չենք:
– Ժողովրդի կամքը սուրբ է, – ասում են առաջնորդները, որ քաղաքի խելոքներն են լինում, խորհրդի են նստում և որոշում թագավորի մոտ գնալ խնդրելու և, թագավորի սիրտը շահելու համար էլ մի քսակ ոսկի նվեր են տանում ժողովրդի կողմից: Շինում են մի երկար նիզակ, նիզակի ծայրից կախում են քսակը և «քագավոր, որտեղ ես, գալիս ենք քեզ մոտ», ասում են քաղաքի առաջավորներն ու ճամփա ընկնում:
Մի ավանի միջով անցնելիս տեսնում են խանութպանին մեկը կրակի բոցի պես մի բան է ծախում: Դրա տեսքը շատ է հրապուրում Նուկիմ քաղաքի պատգամավորներին:
– Էտ ի՞նչ ես ծախում, ախպեր, – հարցնում են նրանք:
– Տաքդեղ, – պատասխանում է խանութպանը:
Առաջին անգամն են տեսնում տաքդեղը, առաջին անգամն են լսում տաքդեղ անունը:
-Ուտելու բա՞ն է, – հարցնում են նրան:
– Ուտելու բան է, բա՜ ոնց, – պատասխանում է խանութպանը:
– Որ էտպես է, մի կշեռք էտ ասածիցդ տուր:
Ավագ պատգամավորը տաքդեղից մի հատ կծում է, բերանը մրմռում է, աչքերը արցունքոտվում են, նետում է մյուսին, սա էլ մի կտոր կծում է, նետում է մյուսին: Էսպես մինչև վերջին պատգամավորը: Բերանները մրմռալով, աչքերը արցունքոտելով, խանութպանին հայհոյելով՝ շարունակում են ճանապարհը: Մի ուրիշ ավանով անցնելիս տեսնում են խանութպանի առաջ սալաների վրա դարսված… չեն իմանում ինչ:
– Էտ ի՞նչ ես ծախում, ախպեր:
– Խաղող:
Առաջին անգամն են տեսնում խաղողը, առաջին անգամն են լսում խաղողի անունը:
– Ուտելու բա՞ն է,- հարցնում են նրանք:
– Էն էլ ոնց, – պատասխանում է խանութպանը:
– Դե, մի կշեռք տո՛ւր:
Վճարում են, առնում, ուտում, համը բերաններն է մնում: Շրթունքները լիզելով, խանութպանին օրհնելով` շարունակում են ճանապարհը:
հարայ-հրոց-գոռոց
պատգամ-լուր,իր կամքը արտահայտող իուր
քսակ-պարկ
առաջավոր-առաջնորդ
խանութպան-խանութի տեր
հրապուրում-գայթակղվում
տաքդեղ-ծիծակ,կծու բիբար
սալաներ-զամբյուղ
օր,էդպես,
DADIVANK MONASTERY
ՏՆԱՅԻՆ ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔ
1.Կետերի փոխարեն գրի՛ր է կամ ե: Կարդում .եմ, երգում ե.ս, ամենա.էժան, խաղացել ե.ն, , է.ջմիածին, մանրէ, ամենաե.րկար, տասնե.րկու, վայրէ.ջք, տեսել է.ք:
2. Կետերի փոխարեն գրի՛ր օ կամ ո: Ոսկեզօծվել, .ովքեր, որդի, օդաչու, տնօրեն,.այսօ.ր, արջաորս, ով, մեղմօրոր, քնքշորեն, անօ.գնական:
3. Ոսկեզօծվել, մեղմօրոր, քնքշորեն, վայրէջք, օգտակար, անէանալ (չքվել, անհետանալ) բառերով փոքրիկ պատմությո՛ւն հորինիր:
Երբ աշուն եկավ տերևներ ոսկեզօծվեցին ։ Երբ քամին փչեց, տերևները մեղմօրոր սկսեցեն պարել։ Նրանք քնքշորեն վայրէջք կատարեցին։ Թռչունների երամը չվելով անէացավ հեռվում։
Մայրցամաքներ և օվկիանոսներ․ամփոփիչ առաջադրանք
ДАТА: АВТОР: ANJELABLEYANВ ԲՆԱԳԻՏԱԿԱՆ ԸՆԹԵՐՑԱՐԱՆ 4
Լրացնել բաց թողնված բառերը՝
Օվկիանոսները չորսն են՝ Խաղաղ———-, Ատլանտյան—————, —Հնդկական— և ——Սառուցյալ————- օվկիանոսները: Ամենամեծը Խաղաղ——— օվկիանոսն է:
Ամենափոքրն ու ամենածանծաղը Սառուցյալ—————-օվկիանոսն է:
Սահարա——— աշխարհի ամենամեծ անապատն է:
Նեղոսը——— աշխարհի ամենաերկար գետն է:
Օվկիանոսների ջրերով շրջապատված ընդարձակ ցամաքները կոչվում են Մայրցամաքներ—————: Մայրցամաքները —6—— են՝ Եվրասիա———, —Աֆրիկա———, Ավստրալիա——————, Անտարկտիդա—————, Հյուսիսային Ամերիկա————-, —Հարավային Ամերիկա——: Ամենամեծը Եվրասիան———- է: Միակ մայրցամաքը, որը ծածկված է հսկա սառույցի շերտով, Անտարկտիդան————- է։ Այստեղ մշտական բնակիչներ չկան: Իսկ ամենափոքր մայրցամաքը —Ավստրալիան է——— է:
ՀԱՄՈ ՍԱՀՅԱՆ
Ամեն, ամեն ինչ ոսկեզօծվել է,
Ոսկի են թվում տերև ու ճյուղ,
Ուր որ նայում ես, դեղին բոցեր են,
Դեղին հրդեհ է և դեղին ծուխ:
Ջրվեժը, առուն, ծառը, ծտերը
Աշնան քամուն են ծափահարում:
Քամին է այս ծով գանձերի տերը,
Այս ոսկու տերը՝ մեծահարուստ:
- Գրի՛ր, թե տրված բառերի մեջ քանի՞ տառ, քանի՞ հնչյուն կա:
Ոսկեզօծվել, տերև, ոսկի, ջրվեժ
ոսկեզօծվել- 10 տառ, 11 հնչյուն
տերև-4 տառ, 5 հնչյուն
ոսկի-4 տառ; 5 հնչյուն
ջրվեժ-5 տառ, 6 հնչյուն